Bağımsızlığın habercisi

Bağımsızlığın habercisi

PROHOROV İGOR
Özel Muhabir

Ulusal Akademik Kütüphane, “Mustafa Shokay’ın Yerli ve Yabancı Çalışmalardaki Mirası” adlı uluslararası bir bilimsel-pratik konferansa ev sahipliği yaptı. İçindeki ana yer, Rusya Federasyonu Bölgesel Sorunlar Enstitüsü Müdürü Dmitry Zhuravlev’in Mustafa Shokai’nin yaşamının ve çalışmalarının sadece Kazak halkının değil, aynı zamanda paha biçilmez bir miras olduğunu kaydettiği konuşmasıyla işgal edildi. tüm Avrasya uzayının ve bir bütün olarak Türk dünyasının.

Toplantıya, ENU Rektör Yardımcısı, devlet adamı ve halk figürü Myrzatai Zholdasbekov katıldı. L. N. Gumilyova, Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Bilimler Akademisi Akademisyeni Dikhan Kamzabekuly, Sabit Shildebay – Kazakistan Merkez Arşivi Müdürü, Tarih Bilimleri Doktoru Burkitbay Ayagan ve diğer yerli bilim adamları ile bilim dünyasının Fransa’dan temsilcileri , Başkurdistan (RF), Özbekistan, Kırgızistan, Azerbaycan ve Rusya Federasyonu. Konferans Kültür Bakanlığı ve Uluslararası Türk Akademisi tarafından başlatıldı. Konferans çerçevesinde Mustafa Şokay’a ithafen bilimsel yayınların, kitapların ve makalelerin yer aldığı bir sergi ile Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Arşivi fonlarından gelen el yazmaları ve mektuplarından oluşan bir sergi düzenlendi.

Toplantının moderatörlüğünü Uluslararası Türk Akademisi Başkanı, Tarih Bilimleri Doktoru, Profesör, Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Bilimler Akademisi Akademisyeni Darkhan Kydyrali yaptı. Arşivcilerin bulduğu yeni tarihi belgeler ışığında Mustafa Şokay’ın hayat yolundan bahsetti.

Muhtemelen, bugün Türk dünyasında, Kazak halkının çıkarları için savaşan özgür Türkistan ideoloğu Mustafa Şokay’ı tanımayacak böyle bir insan yoktur. Bolşevik darbesinden önce Mustafa Shokai, Devlet Dumasının Müslüman fraksiyonunun sekreteri olarak çalıştı. Ardından Türkistan özerkliğine yöneldi. Türkistan özerkliğinin Bolşevikler tarafından yenilgiye uğratılmasından sonra Mustafa Şokay, 1921’de İstanbul üzerinden Paris’e göç etti. Önce Fransa’da yaşadı, sonra Almanya’da sona erdi. Sürgündeyken, Sovyet hükümetinin politikasını eleştirdiği “Yeni Türkistan”, “Jön Türkistan” dergilerini çıkardı.

Arşivcilere ve tarihçilere göre Mustafa Şokay sürgünde Türk halkının siyasi, ekonomik ve kültürel hayatını birleştirme ihtiyacı hakkında yazılar yazmıştır. Sovyet tarihinin temsil ettiği gibi (Maria Gorina ile evliydi) milliyetçi fikirlere asla kapılmadığı gibi, insanları asla ırksal veya ulusal çizgilere göre ayırmadı. Ve dahası, Nazilerle asla işbirliği yapmadı – 27 Aralık 1941’de bir Berlin hastanesinde gizemli koşullar altında öldü, belki de zehirlendi …

Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Arşivi çalışanları, Mustafa Shokay’ın göç döneminde siyasi görüşlerinin gelişimini gösteren mektuplarını buldu. Bağımsızlıkla birlikte Kazakistan’da mirası incelenmeye başlandı, eserleri ve belgeleri yayınlandı. Kazakistan Cumhuriyeti Ulusal Arşivlerinde, özellikle, Shokay’ın edebiyatçı işbirlikçisi Abduluakap Oktay’a yazdığı mektuplar ve dergilerin yayınlanmasına yardımcı olan diğer kişilerle yaptığı yazışmalar saklanmaktadır.

– Arşivcilerin hala çok az bilinen önemli bir keşfi, Mustafa Shokai’nin bir toplama kampında asla Nazilerle işbirliği yapmamış olmasıdır, – diyor Tarih Bilimleri Doktoru, Ch. Ch. Tarih ve Etnoloji Enstitüsü’nde Profesör Gulzhaukhar Kokebaeva. Valihanov.

Arşivlerde Mustafa Shokai’nin Kazak ulusal kurtuluş hareketinin lideri “Alash” Alikhan Bokeikhanov ile görüşmeleri ve işbirliğine ilişkin belgeler yer alıyor. Ona göre, Fransa’da ve ardından Almanya’da sürgüne zorlanan Mustafa Shokai, Nazizm politikasına karşı olduğunu, Nazilerle işbirliği yapmak istemediğini ilan etti. Mustafa Şokay’ın ölümü bu olayların ardından geldi. Sovyet döneminde Mustafa Shokay’ın adı yasaklandığında, bunu ilk takdir eden Türkiye Kazakları oldu. Mezarının yerini ilk arayanlar onlardı.

Buna karşılık, Özbekistan Bilimler Akademisi Tarih Enstitüsü Anabilim Dalı Başkanı Tarih Bilimleri Doktoru Kakhramon Radjabov, 1918’de Türkistan’da Sovyet rejimine karşı silahlı mücadele tarihine halkın artan ilgisini anlattı. O dönemde Türkistan özerkliğinin lideri Mustafa Shokai’nin ortaya koyduğu sömürgecilik karşıtlığı ve bağımsızlık yurtsever fikirleri, tüm toplumsal tabakaların, tüm bölge halklarının temsilcilerini kucaklayan geniş bir ulusal kurtuluş hareketine neden oldu. Birçoğu Türkistan’ın özgürlüğü adına canını verdi.

Mustafa Shokai başkanlığındaki Türkistan özerk hükümetinin bakanlarının çoğu, yüksek yeterliliklerini gösteren daha yüksek bir hukuk eğitimine sahipti. Geçici Hükümet üyeleri 1918’de halka özel bir çağrı ile hitap etti. İçinde ırk, milliyet, din, cinsiyet, yaş ve siyasi görüşler ne olursa olsun Türkistan’ın tüm nüfusu birlik ve beraberlik çağrısında bulundu. Ne yazık ki, ilk demokratik halk hükümetinin faaliyetleri uzun sürmedi. Bolşevikler onda bir tehlike gördüler ve onu bir an önce ortadan kaldırmaya çalıştılar.

Rusya Bilimler Akademisi Doğu Araştırmaları Enstitüsü’nde Profesör olan Tarih Bilimleri Doktoru Alexander Kadirbaev, “Mustafa Shokai, Kazak ulusal kurtuluş hareketinde önde gelen bir şahsiyettir” dedi. – 1917’de Türkistan’ın kendi kaderini tayin hakkıyla ilgili kararlar, Lenin’in kararnameleriyle çelişmedi ve eski Rus İmparatorluğu’nun tüm halklarının özerklik ilan etmeye başladığı o yılların ulusal kurtuluş hareketiyle uyumluydu.

Rusya Federasyonu Bölgesel Sorunlar Enstitüsü müdürü Dmitry Zhuravlev ilginç bir fikir dile getirdi. Ona göre, tarihi şahsiyetlerin mirasının değeri sadece siyasi değil, aynı zamanda kültürel bileşenlerle de ölçülmelidir.

– Her şeyden önce, bireysel grupların ve ulusal oluşumların kültürünün tek bir halk kültürüne dönüştürülmesi büyük ölçüde Mustafa Şokay’ın meziyetidir. Bunun için hem bilim adamı hem de profesyonel bir politikacı olarak çok şey yaptı. D. Zhuravlev, bugün Orta Asya topraklarında yer alan ve Mustafa Shokai tarafından atılan sağlam bir kültürel temel üzerine kurulmuş devletlerden bahsedebileceğimizi kaydetti.

Böylece, Türkistan özerkliğinin yaratılmasının Orta Asya’da bağımsız bir ulusal inşaa yönelik ilk girişim olduğunu ve lideri Mustafa Şokay’ın halkın özgürlüğü için büyük bir savaşçı olduğunu varsayabiliriz.

Kaynak:https://kazpravda.kz/n/predvestnik-nezavisimosti/